Vier Amsterdamse scholen voor voortgezet onderwijs deden met ruim honderd leerlingen mee aan het educatieve programma Taal voor Eenzaamheid van social designer Madelinde Hageman. Kunstenaars en kunstvakdocenten werkten in workshops samen met de leerlingen toe naar de eindpresentatie die half december 2019 in galerie Framer Framed plaatsvond. In korte portretten laten we kunstenaars die meewerkten aan het onderwijsproject aan het woord.

Wat de verfkwast is voor de schilder, is de stem voor kunstenaar Allard Medema (1990). Hij maakt interactieve audiobelevingen. Met zijn warme, kalme stemgeluid leidt hij deelnemers buiten hun vertrouwde, alledaagse werkelijkheid naar een wereld die hij ter plekke voor ze creëert. Ze ervaren ontspanning, ontroering, liefde zelfs, en soms ook een verhevigd contact met de ander.

De Kunsttransportkist was in 2014 de start van Medema’s audio-installaties; zijn eindexamenwerk van kunstacademie Minerva in Groningen. De basis van deze installatie wordt gevormd door de interviews die hij hield met volwassenen, jongeren en kinderen over thema’s als het leven, de dood, de verwondering, de innerlijke dialogen en het loslaten. En in de literatuur over deze onderwerpen. Medema vat de kern van deze gesprekken samen onder de titel ‘Inzicht in Uitzicht’, die op de zijkant van de Kunsttransportkist staat.

De bezoekers die de houten kist instappen krijgen een koptelefoon op en verwijderen zich hiermee even van hun dagelijkse omgeving. Ze krijgen kalme instructies en laten zich zo door Medema meenemen op een reis langs zijn gedachtengoed dat hij uit de interviews heeft gedestilleerd. Hij noemt het zelf ‘verdiepende levensvragen die aanzetten tot denken’. Serieus maar niet loodzwaar, want ze worden op ‘humoristisch theatrale manier gebracht, wat de boel weer ontnuchtert en relativeert.’

De meeste mensen blijven ruim tien minuten in de Kunsttransportkist en komen er ontroert, met een glimlach en soms ook met tranen in de ogen uit, is de ervaring van Medema, die met zijn kist al op verschillende kunstmanifestaties en festivals heeft gestaan. Bij Art Rotterdam waren bezoekers zelfs bereid anderhalf uur in een rij te staan voordat ze de Kunsttransportkist konden betreden. Na deze eerste installatie volgden in de loop der jaren meer audiobelevingen: zoals Afstandsknuffel, Make Up Inside/Peeskamertje, Bel Allard, Ontkiemen en nog een aantal minstens zo intrigerende projecten.‘De kern van de audiobelevingen is eigenlijk een vorm van geleide meditatie; met mijn stem en instructies laat ik mensen ontspannen en bewust worden van zichzelf en van de wereld om hen heen die ze vaak niet meer als iets bijzonders ervaren’, legt Medema uit.

Dat klinkt misschien wat soft, maar dat is het niet, zo weet ik uit eigen ervaring. Op het Festival voor Eenzaamheid van Iedereen (2017) in Amsterdam stond Medema met de ‘Afstandsknuffel’ in een blauwe zeecontainer. Twee mensen die elkaar niet hoeven te kennen, nemen plaats aan weerszijden van een gordijn en doen een koptelefoon op. Het gaat er om dat je elkaar een knuffel geeft zonder dat je elkaar aanraakt. Allard begint te praten en instructies te geven. Hij laat je denken aan momenten dat je liefde hebt ervaren en dit gevoel gebruik je om in gedachten de ander te omarmen. Vervolgens stroomt het gelukshormoon oxytocine door de container. Ook ik kwam er gelukkig uit.

Tijdens het Festival voor Eenzaamheid heeft Medema ervaren dat je een situatie kunt scheppen waar je gewoon met iedereen kunt praten over eenzaamheid en de gevoelens die daar bij horen. Een onderwerp dat gewoonlijk toch niet boven aan de agenda staat. Dat maakt hem enthousiast om mee te doen met nieuwe project dat  Taal voor Eenzaamheid het komende schooljaar gaat uitvoeren met jongeren van vier Amsterdamse middelbare scholen. ‘Ik wil oefeningen met de jongeren gaan doen over stilte, alleen zijn, bewust durven zijn van eenzaamheid, ook in een groep. Wat is de kracht van alleen zijn? Zonder beeldscherm en andere prikkels?’

Medema wil het precieze programma nog niet prijsgeven. ‘Maar wel dat het eindresultaat een performance zal zijn zonder publiek, want de leerlingen van de andere drie middelbare scholen spelen zelf mee in de slotpresentatie.’ Het is de eerste keer dat hij met middelbare scholieren werkt. Medema kijkt er naar uit: ‘Ik ben heel benieuwd hoe leerlingen dit soort oefeningen gaan ervaren.’ Het zal misschien niet makkelijk zijn. Zelf merkt hij tijdens zijn ‘Allard dagen’ zonder beeldschermen en zonder continue bereikbaarheid hoe onwennig dat aanvankelijk is. ‘Maar daarna voelt het alsof ik opgeladen ben.’

Michaja Langelaan

Voor meer informatie over de installaties van Allard Medema: www.alardmedema.nl

Meer over de Vinse School: www.vinseschool.nl

Meer over Framer Framed: www.framerframed.nl