Dennis Lohuis graaft in zijn workshops naar schurende vragen over eenzaamheid. In een gezamenlijk ontwerpproces wordt gezocht naar een vorm om dit lastige onderwerp met anderen te delen. Met sandwichborden de straat op? Praten over eenzaamheid met wildvreemden? Het werkt. ‘De belangrijkste ontdekking is wel dat mensen – ondanks het taboe dat op eenzaamheid rust – er graag over willen praten.

Hoe het begon

Dennis Lohuis (1975) zit met een groep ontwerpers/kunstenaars bijeen om te onderzoeken of je over eenzaamheid vrijuit kunt praten en je ervaringen met elkaar kunt delen. Het is een ongemakkelijk onderwerp. En onontkoombaar wordt de vraag gesteld naar de eigen momenten van eenzaamheid. De aanwezigen worden stiller en stiller; de sfeer is stroef. Collega-ontwerper Martijn Engelbregt prikt door en wil weten welke vragen over eenzaamheid ze eigenlijk niet durven te stellen. Schoorvoetend worden er vragen geformuleerd.

Maar dan gebeurt er iets dat de groep overrompelt. De vragen komen op grote sandwichborden te staan en ze gaan hun eigen eenzaamheid publiek maken. Ze kiezen voor de drukke pont over het IJ om de passagiers met hun levensgrote vragen te confronteren: ‘Ben ik misschien toch eenzaam?’ Of: ‘Kan ik u vertellen hoe eenzaam ik ben?’ Maar ook: ‘Oog ik eenzaam?’ en ‘Kent u de schoonheid van eenzaamheid?’ Lohuis: ‘We gingen met knikkende knieën de straat op. Kwetsbaarder kan haast niet.’

Het wordt een project

Lohuis ontwikkelt workshops voor verschillende groepen met wie hij schurende vragen over eenzaamheid formuleert en op straat met wildvreemden gaat delen. ‘Het hoeft niet altijd op sandwichborden. Met welzijnswerkers hebben we buttons gemaakt en de vragen kunnen net zo goed op t-shirts worden gezet. Afhankelijk van de context kan het project verschillende vormen aannemen.’

Het is een ontwerpproces, benadrukt Lohuis. Daarbij zoek je gezamenlijk naar een vorm. Maar de kern is dat je lastige vragen over eenzaamheid niet uit de weg gaat en met anderen durft te delen.

Belangrijke ervaring

Als ze met hun sandwichborden op de pont staan, kijken sommige mensen schichtig weg. Ze willen niet geconfronteerd worden met dit deprimerende onderwerp. Met anderen raken ze in gesprek. ‘Het voelt als een opluchting om met wildvreemde mensen te praten over iets dat iedereen geneigd is voor zichzelf te houden, zegt Lohuis. Maar het gaat niet vanzelf, je moet tijdens het gesprek ergens doorheen. Voordat mensen het over hun eigen eenzaamheid durven te hebben, gaat het vaak eerst over de eenzaamheid van anderen. De belangrijkste ontdekking is wel, vindt Lohuis, dat mensen – ondanks het taboe dat op eenzaamheid rust – er toch graag over willen praten.

Ook met een groep welzijnswerkers gaat Lohuis de straat op met de sandwichborden. Het kost de nodige overtuigingskracht om ze zo ver te krijgen. Ze moeten door hun professionele distantie durven heen te breken. Zouden ze in staat zijn hun eigen gevoelens van eenzaamheid te delen met hun cliënten? Lohuis: ‘Tijdens de workshop kwamen ze met elkaar op een heel persoonlijke manier in gesprek over eenzaamheid. Hoe ze deze ervaring systematisch kunnen gaan toepassen in hun dagelijks werk met cliënten, zou een mooie vervolgstap zijn.’

Maatschappelijke betekenis

Je voert niet alleen een gesprek over eenzaamheid in de beslotenheid van een workshop, maar maakt het debat breder door met vragen de straat op te gaan. ‘Met zo’n bord zet je zelf de eerste stap’, zegt Lohuis, ‘je creëert letterlijk een uitnodiging om met de mensen om je heen het gesprek over eenzaamheid aan te gaan.’

Het is bovendien een mediageniek project. Mensen op straat met lastige teksten over een taboe als eenzaamheid zijn interessant. Hierdoor bereikt Lohuis een veel bredere groep dan alleen met de workshops.

De kern van dit project is het openbreken van het gesprek over eenzaamheid. Dat geeft lucht en ruimte. ‘Natuurlijk is het makkelijker om het er helemaal niet over te hebben’, zegt Lohuis. ‘Maar daar schiet je niet veel mee op.’

Resultaat

Hoewel zeer krachtig in hun uitwerking èn bovendien mediageniek, zijn het nu nog vaak speldenprikken. Lohuis wil met andere partijen werkvormen ontwerpen die een breder bereik hebben en langer doorwerken. Zodat meer mensen het aandurven om over eenzaamheid te praten en hun ervaringen te delen.