In het najaar van 2019 gaat op de Amsterdamse Mavo in Amsterdam het kunstproject Taal voor Eenzaamheid van start. Leerlingen gaan op zoek naar nieuwe betekenissen van eenzaamheid en wat deze voor hen zelf betekenen. Kunstenaar en theatermaakster Fokka Deelen (Powerboat) vakdocent/ theatermaakster Amel Bouazizi en Fotograaf Mirjam Dorgelo gaan met de leerlingen aan de slag. Het onderwijsprogramma wordt gelijktijdig op vier Amsterdamse scholen uitgevoerd door diverse kunstenaars en vakdocenten. Op 12 december komen de leerlingen van Spinoza20First, Vinse School, De Amsterdamse Mavo, Spring High samen voor de eindpresentatie bij Framer Framed. In korte portretten laten we kunstenaars die meewerken aan het onderwijsproject aan het woord.

Wat is de relatie tussen een herinnering en een bepaalde fysieke plek? De start van het project was tijdens het Festival voor Eenzaamheid in 2017. Daar liep cultureel antropoloog Mirjam Dorgelo met haar instant camera rond en benaderde deelnemers met twee vragen: ‘Hoe ziet een eenzame plek er voor jou uit?’ en ‘Heeft eenzaamheid een plek in je lichaam?’ De antwoorden op de twee vragen leiden naar een door de deelnemers uitgekozen fysieke plek en naar het deel van hun lichaam waar eenzaamheid huist. Mirjam maakt met haar instant camera twee nagenoeg identieke beelden. De deelnemers krijgen een exemplaar van het portret mee. Zij kunnen dit weer gebruiken als conversation piece met anderen.

Hoe het begon

In 2002 start Mirjam met de bachelor Sociale en Culturele Antropologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. In de loop van haar studie onderzoekt ze hoe sociaal-culturele, economische, geografische en politieke structuren en processen het denken en handelen van mensen beïnvloedt. De belangrijkste onderzoeksmethode die zij gebruikt is participerende observatie, waarbij de onderzoeker zich onderdompelt in het dagelijks leven van de onderzochten om vanuit hun perspectief te leren begrijpen wie ze zijn.

Naast haar studie ontwikkelt Mirjam haar interesse voor fotografie en verbreedt haar onderzoeksveld zich naar het gebruik van visuele methoden binnen de antropologie. Voor haar master Social & Cultural Anthropology doet ze in 2010 veldwerkonderzoek in de voormalige Stasi-gevangenis in Berlijn naar traumatische herinneringen van politieke gevangene tijdens de DDR-periode in relatie tot fysieke plaatsen.

Belangrijke ervaring

Tijdens haar afstuderen in 2011 krijgt Mirjam te maken met een burn-out en een daaruit voortvloeiende zware depressie. In de drie jaar van ziek die volgen wordt ze geconfronteerd met een gevoel van eenzaamheid dat haar aan het denken zet over de waarde van het mens-zijn in een maatschappij die gericht is op prestatie, op het ‘doen’ van mensen.

Het wordt een project

Wanneer ze hersteld is werkt ze twee jaar als management-secretaresse aan de Universiteit van Amsterdam. In het najaar van 2016 besluit ze haar baan op te zeggen om haar liefde voor visuele antropologie vorm te geven als zelfstandig onderzoeker, schrijver en fotograaf. Ze komt in aanraking met de organisatoren van het Festival voor Eenzaamheid en wordt aangemoedigd om haar eigen ervaring met eenzaamheid en haar interesse in de relatie tussen herinnering en plaats, vorm te geven in een experiment. Zo ontstaat het Photovoice project ‘Waar huist eenzaamheid?’.

Maatschappelijke betekenis

‘Waar huist eenzaamheid’ heeft de potentie om een beladen onderwerp niet alleen bespreekbaar, maar ook – vanuit een insider-perspectief – zichtbaar te maken. Door gebruik te maken van een Instant Camera creëert Mirjam een laagdrempelige samenwerking met de participant. De ervaring van de deelnemers vormt het uitgangspunt voor het gezamenlijk bedenken van een beeld dat past bij het verhaal dat zij willen vertellen. Haar eigen portret gebruikt Mirjam om een gesprek te beginnen en ruimte voor kwetsbaarheid en vertrouwen te creëren.

Het project ‘Waar huist eenzaamheid?’ werd samen met design-antropoloog Tina Lenz ontwikkeld en tijdens het Festival voor Eenzaamheid deels gezamenlijk uitgevoerd.

Voor meer informatie over het werk van Mirjam Dorgelo: www.insightanthropology.nl