De Braziliaans-Nederlandse vormgever Rogério Lira (1966) zoekt een balans tussen almaar in contact staan met anderen en zijn verlangen om alleen te zijn. ‘Een van de beelden waar ik tijdens mijn project The object of my loneliness op stuitte was het beeld van een beetje etensresten op een fornuis. De maker vertelde me dat hij zijn fornuis wel schoonmaakte, maar nooit helemaal. Want, zei hij, er komt toch bijna niemand die het ziet. Dat ontroerde me heel erg.’

Wat boeit je in eenzaamheid?

‘Het is bij mij een mix van dat ik er naar verlang en er bang voor ben. Ik woon nu een jaar of twintig hier en ik merk dat mensen, zeker in het dichtbevolkte Nederland, meer ruimte willen om alleen te zijn. En tegelijk wil iedereen ook zoveel mogelijk in contact staan met anderen. Die spanning speelt ook in mijn eigen leven. Ik ben eigenlijk continu in de weer met sociale media, zelfs als ik kook maak ik nog tijd om met de buitenwereld van die korte, fragmentarische dialoogjes aan te gaan. Terwijl het ook goed zou zijn om wat meer tijd bij mezelf te zijn.’

Zit dat ook achter je slogan: ‘No apples in bed’?

‘Dat is een van mijn voornemens. Nu ga ik bij wijze van spreken met mijn smartphone naar bed en sta ik ermee op. Voor mijn ochtendkoffie heb ik altijd al mijn berichten gecheckt. Maar diep in mij zit ook het verlangen om daar los van te zijn en echt in m’n eentje in bed te liggen. Als een soort oefening in eenzaamheid om de diepte van het alleen zijn te ervaren. Wat me misschien zou helpen is een soort eenzaamheid fee die ’s nachts al die verbindingen met de wereld weghaalt. Een soort coach dus om de eenzaamheid te bevorderen in plaats van die te verdrijven.’

Ligt het aan de sociale media?

‘Dat wil ik zeker niet zeggen. Ze stellen mij in staat om over de hele wereld contact met mijn familie en vrienden te onderhouden, ongeacht de locatie of het tijdstip. Aan die ongebreidelde mogelijkheden appelleren deze ‘sociale producten’ ook voortdurend. Maar ze creëren in zekere zin ook eenzaamheid: je kunt je behoorlijk eenzaam voelen als je in je eentje achter je pc of laptop zit. Niet voor niets is onze omgang met sociale media wel eens een verslaving genoemd that offers itself as a solution for the problem it is causing.’

Wat betekent eenzaamheid voor jou?

‘Ik zie het als een bitter gerecht, met zowel een onaangename als een plezierige smaak. Voor bepaalde kennis over het leven, en zeker als het over de dood gaat, is een zekere eenzaamheid een vereiste. Je beseft dan beter hoe kwetsbaar je bent en dat alles tijdelijk is. Als ik me zelf eenzaam voel, en dat gebeurt zo af en toe, is dat de ene keer een prettig gevoel, omdat ik me dan helemaal kan ontspannen. Maar soms jaagt het me ook angst aan, bijvoorbeeld doordat ik me als buitenlander en buitenstaander buitengesloten voel. Toch zou ik me daar graag in willen oefenen, maar dan zonder dat angstgevoel. Ook voor mijn werk zou het goed zijn als ik mezelf daartoe kon zetten. Door al die sociale contacten schiet het er wel eens bij in om rustig een dag in m’n eentje bezig te zijn.’

Wat weerhoud je daarvan?

‘That’s the million dollar question! Ik probeer het ook wel een beetje. De cruciale vraag is of we nog waardering kunnen opbrengen voor dat gevoel van eenzaamheid. Want dat we alsmaar in contact met elkaar moeten staan, zit niet alleen is ons hoofd. Dat idee wordt ook aangestuurd door commerciële belangen die ons maar al te graag smartphones en tablets willen verkopen – en de bijbehorende ‘gratis’ messaging apps. Waar ik voor wil pleiten is dat we eenzaamheid meer in ons leven toelaten. Dat we verkennen wat eenzaamheid in ons leven zou kunnen betekenen en het zeker niet gaan bestrijden. Zo zou je alleen zijn als een soort retraite kunnen beschouwen, een rustpauze in ons leven. En net zoals het voor veel mensen goed is om een dag per week minder te eten, zou een dag retraite per week ook heel heilzaam zijn.’

(Marty PN van Kerkhof)