Er staat een groep mensen achter een glazen schuifpui. Ze kijken van buiten naar binnen. In de video verdwijnen de personen een voor een. ‘Ik vroeg me af wanneer het meest dramatische moment van eenzaamheid ontstaat’, zegt Sarah Carlier. ‘Is dat als je nog twee mensen ziet staan, of als er niemand meer is?’ Het antwoord is aan de kijker.

Hoe het begon

Toen kunstenaar Sarah Carlier (1981) werd gevraagd om na te denken over een vrije interpretatie van eenzaamheid, moest ze meteen denken aan de onthutsende werkelijkheid van de ‘eenzame begrafenis’. Iemand die zo alleen sterft dat er letterlijk niemand op zijn begrafenis komt. ‘Hoe kom je in een stad zo eenzaam? Dat gevoel wilde ik tot uitdrukking brengen’, zegt Carlier.

Het werd een project

In haar video Void/Leegte kijkt een groep mensen door een glazen wand van buiten naar een lege ruimte. Buiten is het donker, binnen is er tl-licht. Wat zien ze? Alleen leegte? Waarom verdwijnen ze een voor een? En wanneer word je als kijker bevangen door een gevoel van eenzaamheid? ‘Uit ieders leven verdwijnen mensen’, zegt Carlier. ‘Bijvoorbeeld door de dood. Niet iedereen is in staat om nieuwe vrienden te maken’.

Belangrijke ervaring

Carlier put ook uit eigen bron. Als Vlaamse student aan een Nederlandse kunstacademie had ze de eerste twee jaar moeite om nieuwe vriendschappen te sluiten en contacten te leggen. De taal was een barrière; ze werd niet goed begrepen. ‘Ik had geen persoonlijke, goeie gesprekken. En ik ging ook steeds minder moeite doen om begrepen te worden. Het werd een situatie van kijken en bekeken worden.’

Maatschappelijke betekenis

Eenzaamheid is een ingewikkelde materie, waarvoor niet zomaar een oplossing te vinden is. Dat ondervond Carlier toen ze een tijdje vrijwilliger was bij een buurtproject. Ouderen konden voor tien euro samen eten in een restaurant, zodat ze nieuwe contacten zouden opdoen in de buurt. Carlier: ‘Het was ontgoochelend wat daar gebeurde. Buurtbewoners die vaker kwamen hielden stoelen voor elkaar bezet, zodat de nieuwe deelnemers automatisch aan het eind van de tafel terechtkwamen. Als je niemand kende kwam je er niet tussen.’

Iedereen kent gevoelens van eenzaamheid en niemand wil er graag over praten. ‘Het is een gevoel dat voornamelijk zwijgend gedeeld wordt’, zegt Carlier. ‘Sommige mensen zien nog wel iets moois in isolement. Maar ik vind het niet mooi. Het is cru en gevaarlijk om de verantwoordelijkheid voor het doorbreken van eenzaamheid bij het individue te leggen. Het is geen vrije keuze. Eenzaamheid begint langzaam met iets kleins, zonder dat je het doorhebt.’

Resultaat

Kunst is een manier om deze patronen aan de orde te stellen, denkt Carlier. De video Void/Leegte voert de kijkers mee in het besef dat ze alleen kunnen achterblijven. ‘Void is nog steeds een actueel werk, dat niets aan kracht heeft ingeboet’, concludeert Carlier.

Kijk hier voor de stills uit Void/Leegte:
www.sarahcarlier.nl/youngdesigners/