Antenne / Boek

Kunst verzoent met eenzaamheid

In ‘De eenzame stad’ beschrijft Olivia Laing haar totale staat van onthechting toen ze zich na een mislukte liefde vastklampte aan New York. Via het werk en de levens van vier kunstenaars ontdekte ze dat kunst het voertuig is om de pijn van eenzaamheid te verzachten. Olivia Laing belandde via de liefde van Londen in New York. Alle schepen achter verbrand en op zoek naar een nieuw leven. Maar dat viel tegen. De geliefde liet al snel weten van het avontuur met haar af te zien. Terug naar Londen wilde ze niet meer.

Verhuizend van het ene deprimerende apartement naar het andere, doolde Laing door New York. ‘Ik had het belastende gevoel dat ik in mijn eenzaamheid beschamend alleen stond’, schrijft ze. Eenzaamheid voelt als honger: ‘Alsof jij honger hebt en iedereen om je heen lekker gaat smikkelen.’ Op een dag constateerde ze dat ze zich voelde als de vrouw op het schilderij Automat (1927) van Edward Hopper. Die constatering bracht een zoektocht op gang naar kunst die iets over haar eigen toestand vertelde. ‘Eenzaamheid, zo begon ik te beseffen, was een drukbevolkte plek; een stad op zich.’

In tegenstelling tot de sociale wetenschap, is eenzaamheid in de kunsten – muziek, film, theater, beeldende kunst – een bijna vertrouwd onderwerp. Laing koos voor de beeldende kunst, omdat die haar op dat moment het meeste troost bood. In breed uitwaaierend betoog fileert ze haar eigen eenzaamheid aan de hand van het leven en werk van vier kunstenaars: Andy Warhol (1928-1987), Edward Hopper 1882 -1967), Henry Darger (1892- 1973) en David Wojnarowicz (1954 – 1992). De vier hebben gemeen dat ze scheppen om hun onthechting te repareren, uit een verlangen naar intimiteit. En deze kunst laat zien, zo constateert Laing, dat je je niet voor eenzaamheid hoeft te schamen. Sterker: ze begon te beseffen dat eenzaamheid schoonheid kan voortbrengen.

Eenzaamheid betekent niet dat je gefaald hebt, is haar conclusie, maar sinpelweg dat je leeft. Zelfs het schrijven van een boek over eenzaamheid blijkt geen eenzame exercitie te zijn. Het was voor Laing een ‘wonderbaarlijk verbindende ervaring’. Een prachtig boek dat op intelligente en onderhoudende manier het bewijs levert dat kunst helpt bij het accepteren van de onvermijdelijke eenzaamheid.

De eenzame stad. Over de kunst van het alleen zijn – Olivia Laing
350 pag. / De Bezige Bij
Paperback: € 24,90 E-book: € 19,90