Project

Eenzaamheidswijzer

Martijn Engelbregt, proceskunstenaar

Ontdek de kracht van eenzaamheid. En maak kans op gratis verlichting.’ Deze aanbeveling staat boven de Eenzaamheidswijzer, die door proceskunstenaar Martijn Engelbregt is ontwikkeld. Hij wil ontregelen en verbinden. Eenzaamheid is beladen met schuld en vrees voor besmettelijkheid. Maar weglopen helpt niet. Tijdens zijn workshops met de Eenzaamheidswijzer is er eerst verzet – niemand is eenzaam – maar al snel praten de deelnemers over intimiteiten die ze nog nooit met met hun beste vrienden besproken hebben.

Hoe het begon

Toen het onderwerp eenzaamheid op zijn pad kwam, had dat een zeer ontregelend effect op Martijn Engelbregt (1972). Niet in de laatste plaats omdat hij juist in die periode door een lelijke bacterie geestelijk en lichamelijk verzwakt was. ‘Het was vooral de angst voor eenzaamheid’, zegt hij, ‘ik was bang dat ik buiten de wereld kwam te staan en tegelijkertijd kon ik het gezelschap van anderen niet verdragen.’

Engelbregt besloot dat het opzoeken van eenzaamheid en stilte misschien wel de beste remedie is tegen deze angst. Hij ging een week in stilteretraite. ‘Ik zag er vreselijk tegen op, maar het bleek heel voedend en inzichtgevend.’ De retraite bracht hem ruimte en verdieping. Zo ontdekte hij dat er altijd een notie van – eigen of andermans – schuld speelt bij eenzaamheid. En dat er sprake is van besmettingsvrees, zowel bij je zelf als bij de ander.

Gevoelens van eenzaamheid mogen er eigenlijk niet zijn, maar ervoor weglopen helpt niet, concludeerde Engelbregt. Hij ging zijn gevoelens en vragen rond eenzaamheid in kaart brengen en vroeg zich af waar hij zou verdwalen.

Dat resulteerde in de Eenzaamheidswijzer, een groot, gekleurd doolhof van vragen, peiltjes, draadjes en antwoorden. ‘Ontdek de kracht van eenzaamheid. En maak kans op gratis verlichting’, staat erboven. Wie zijn pad volgt en zijn type van eenzaamheid heeft bepaald, wordt beloond met suggesties voor zelfbevrijding. Deze variëren van ‘wees stil’ en ‘laat zitten’ tot ‘spreek uit’ en ‘vecht niet’.

Het wordt een project

De Eenzaamheidswijzer verscheen paginagroot in NRC Next. Een lezerspubliek dat Engelbregt graag wil bereiken. Tijdens de viering van bevrijdingsdag in de Amsterdamse poptempel Paradiso presenteerde Engelbregt de Eenzaamheidswijzer als een vorm van zelfbevrijding en hij liet er geleide groepsmeditatie op volgen.

Onder de titel ‘Samenloop’ (‘Het woord ‘eenzaamheid’ werkt niet’) geeft hij workshops op scholen, kunstacademies en bij bedrijfsuitjes. De deelnemers doen de Eenzaamheidswijzer en dezelfde eenzaamheids-types worden vervolgens met elkaar uit wandelen gestuurd. Engelbregt: ‘Bij de start van de workshop is er altijd verzet; ze zijn absoluut niet eenzaam en het is juist fijn om alleen te zijn. Maar tijdens de wandeling praten ze over dingen waar ze het met hun beste vrienden nog nooit over hebben gehad.’

Belangrijke ervaring

‘Wat me altijd verbaast’, zegt Engelbregt, ‘is dat iedereen ontspanning ervaart tijdens de workshops. Je gaat door een paar lagen heen. De gesprekken over eenzaamheid hebben een enorme verbindende kwaliteit.’ Het ontregelen en verbinden werkt. De deelnemers zijn achteraf verrast en dankbaar.

Maatschappelijke betekenis

Engelbregt richt zich met zijn Eenzaamheidswijzer niet specifiek op de groep die op pijnlijke wijze heel eenzaam is. ‘Ik wil met deze tool juist mensen bereiken die zich niet zo bewust zijn van hun eenzaamheidsgevoelens.’ Zoals twintigers en dertigers die denken dat ze alles kunnen bereiken. En zich mislukt en eenzaam voelen als het anders uitpakt. ‘Als je aan vrienden vertelt dat je naar deze workshop bent geweest, is dat een mooie opstap om het over eenzaamheid te hebben. Je kunt de workshop zien als een oefening om dat te laten gebeuren.’

Klik hier voor de Eenzaamheidswijzer: www.eenzaam.nu

Geïnteresseerd in de workshops van Martijn Engelbregt?
Kijk hier voor meer informatie:
www.circusengelbregt.nl

Alle projecten